vitamines supplementen sportvoeding kruiden   Schüssler homeopathie Bach bloesems etherische olie afslanken  sex		cosmetica huidverzorging Phyto shampoo Hauschka cosmetica parfumerie 4711 Schoonheidssalon Pedicure Manicure Definitieve ontharing		orthopedie bandages en braces steunkousen kussens inlegzolen klompen gezondheidssandalen warmte ondergoed Bloeddrukmeters Warmtepleisters
Alternatief Zoutpijp Oorkaarsen Neusdouche SeaBand Edelsteen hangers Colloïdaal Zilver Goud Magnesium sulfaat Magnesium chloride Haarlemmer olie		Drogisterij reformvoeding geitenmelk  kokosolie staalwaren  massage  anti muggen reflex spray chemicaliën en grondstoffen		Verzendkosten in NL en B vanaf  50,00 euro GRATIS Uw bestelling wordt snel en veilig bezorgd door PostNL / Bpost Worldwide shipping

Privé site Jos Buysen:
Voerense Woudmeester Pastilles | Poëzie | Voerense Dieksjonnaer
Broeder Aloysius | Boerenbondfrank en Romeinse munten

Boerenbondfrank uit Aubel Romeinse munten en een loden kegel

Unieke vondst!

Met het uitproberen van een eigenlijk versleten tapijtreiniger op de verharde weg, meen ik een toch wel merkwaardige vondst te hebben gedaan. Nadat ik een twintig meter had geveegd met die bewuste tapijtreiniger nam ik deze op, en hoorde gelijk iets metaalachtigs rammelen. Ik keek naar de inhoud van de tapijtreiniger en ontdekte tussen steentjes en drek een tamelijk grote, bronskleurige munt. Deze bruine munt is behoorlijk gaaf, goed leesbaar en heeft een grauwe patina. Ze is niet magnetisch.

voorzijde achterzijde

De munt draagt aan de ene kant het opschrift "BOERENBOND" in de rondte geschreven langs de bovenrand en langs de onderrand staat het opschrift "AUBEL". De twee woorden worden links en rechts gescheiden door een vijfpuntige ster. Samen met de twee sterren vormen de twee woorden een cirkel. In de ruimte die in het midden over blijft staat een waarde-aanduiding van één Frank en geschreven als "FR 1". De gaafrandige munt draagt geen randschrift, daar is de munt ook te dun voor (iets meer dan 1 mm).

De uiterste rand van de voor- en achterkant is versierd met een stippellijn. Aan de andere kant van de munt staat niets geschreven, maar prijkt een afbeelding die voor mij lijkt op twee volle zakken graan, toegebonden en kruislings op elkaar gelegd. Graanzakken zijn aannemelijk als teken voor de boerenbond, waarbij de bedenking valt te maken of dat geldt voor boeren in een veeteelt- en fruitteeltstreek als Aubel. Het is echter bekend dat er tot in het begin van de twintigste eeuw meer graan verbouwd werd in de streek rond Aubel dan nu. Onder invloed van graanimport uit de Verenigde Staten zakte de graanprijs in, waardoor men hier massaal overstapte op veeteelt.

Jaak Nijssen weet dat vooral in Frankrijk en Zuid-België het in vroeger tijden vaker voorkwam dat er waardemunten werden geslagen voor de leden van een bond, bijvoorbeeld de boeren of de bakkers. deze munten konden onderling als pasmunten gebruikt worden, maar ook als consumptiepenning dienen op bepaalde feesten. Dat de naam Boerenbond gebruikt wordt op een munt uit Aubel is niet vreemd. Niet omdat in Aubel vroeger inderdaad Nederlands en Limburgs dialekt gesproken werd, maar omdat Boerenbond ook in het Frans Boerenbond wordt genoemd: "Le Boerenbond". Jaak Nijssen vraagt zich verder af of ze bij de Boerenbond zelf wel op de hoogte zijn van het bestaan van dergelijke munten. De waarde van 1 frank valt mee, dat wil zeggen, Jaak Nijssen weet dat in de jaren '20 men voor 5 frank een pakje sigaretten kocht. Daarmee is niet gezegd dat de munt uit de jaren twintig stamt, hoewel een eerste voorzichtige schatting, afgaande op bijvoorbeeld het gebruikt lettertype, ons wel in die richting zou kunnen brengen.

Tot nu toe is er in deze tekst sprake geweest van een munt. Officiel is deze term eigenlijk voorbehouden aan geldige betaalmiddelen die zijn uitgegeven door de Nationale Bank van België. Aangezien de munt is uitgegeven door de Boerenbond, zou je misschien beter kunnen spreken van een penning, een stuk, of zoals Thomas Lambiet uit Verviers het noemt (Aubels historisch deskundige), een jeton. Ook voor een discipline als jetons bestaat een deskundige. Dat blijkt dhr. A.-Fr. Schepers uit Brussel te zijn, van wie ik zeer waardevolle informatie kreeg doorgespeeld via Dhr. R van Laere van het Munt- en Penningkabinet te Tongeren.

dhr. A.-Fr. Schepers schrijft: "In het begin van deze eeuw exploiteerde de Boerenbond van Aubel een molen. De verpakking van tarwe en meel bestond uit zakken, die zeer waarschijnlijk een statiegeldwaarde hadden." Vervolgens blijkt dhr. Schepers zelf ook enkele jetons in zijn bezit te hebben, die een zeer grote gelijkenis vertonen met onze Boerenbond-frank en waaruit geconcludeerd kan worden dat deze verklaring inderdaad zeer waarschijnlijk is. Hij heeft namelijk eenzelfde soort jeton, echter geslagen in aluminium. Zonder de waardeaanduiding van 1 Fr. weliswaar, maar waarbij aan de achterzijde de twee graanzakken zijn vervangen door de tekst: "BON POUR UN SAC", letterlijk: "goed voor één zak". Dhr. Schepers is er van overtuigd, dat het aluminium exemplaar jonger is dan het messing exemplaar. Er zijn echter tot op heden geen gegevens bekend over precieze jaartallen, verschijningsdata, noch aantallen jetons. De jeton is in ieder geval niet van vóór de oprichting van de Boerenbond in 1890. Aubel schijnt wel zeer vroeg een afdeling te hebben opgericht. Er is nu echter niets meer van over. Alleen het gebouw waar vroeger de graanmolen was gevestigd en nu verbouwd is tot moderne appartementen, beschikt nog over een hardstenen ingemetselde brievenbus met "boerenbond" er in gegraveerd.

Nu we dit alles weten is het duidelijk dat het dus niet om noodgeld gaat uit de oorlog. Maar, zo laat dhr. Schepers ook weten, moet men toch rekenen op de mogelijkheid dat door het gebrek aan officieel geld tijdens de oorlog de jetons de transacties mogelijk hebben vergemakkelijkt.

Maar onze historie is nog niet ten einde! Zo zijn er namelijk nóg twee jetons. Deze zijn uit het nabije duitstalige Gemmenich, en wel één in de waarde van 1 Fr. en één in de waarde van 10 Fr. Opvallend is ook het taalgebruik op beide jetons. Terwijl er op die van Aubel "BOERENBOND" staat (in het Frans wordt de Boerenbond "Le Boerenbond" genoemd), zien we op de jetons van Gemmenich de Duitse benaming "BAUERNBUND" prijken! De twee jetons van Gemmenich zijn ook geslagen in messing, en dragen tevens de twee gekruiste graanzakken aan de achterzijde. Wrijfsel uit de collectie van dhr. A.-Fr. Schepers uit Brussel op ware grootte Bovenaan de aluminium "bon pour un sac" jeton uit Aubel, in het midden en onder de messing jetons uit Gemmenich.

Gezien de collectie Boerenbondjetons van dhr. Schepers mag men stellen dat de Boerenbondfrank uit Aubel een unieke aanvulling vormt op dit waarschijnlijke beperkte assortiment uit reeds lang vervlogen tijd. Ze gunnen ons een denkbeeldige blik op een klein deel van het dagelijkse werk van molenaar en tarweboer in het land van Herve.

Romeinse munten en een loden kegel

Op een hoogte in de buurt van Remersdaal (Oost-Voeren) werden twee - naar ik aanneem Romeinse - munten gevonden met behulp van een metaaldetector. De anonieme vinder heeft ze mij ter beschikking gesteld om te fotograferen. Tevens ontdekte hij een loden kegelvormig voorwerp. Graag maak ik ze via deze weg bekend. Mocht er iemand mij verdere informatie betreffende de munten of het voorwerp kunnen verschaffen, zou u mij een groot plezier doen met een berichtje te sturen. Mijn interesse gaat vooral uit naar de personen die op de munten staan afgebeeld en uit welke periode ze stammen en waartoe het loden voorwerp diende. Dit hoeft uiteraard niet uit dezelfde periode te stammen als de munten.

voorzijde achterzijde

voorzijde achterzijde

loden gewicht van 130 gram met een centrale doorboring. Ik neem aan om een touwtje door te rijgen.

1e reactie: het gewicht zou wel eens gebruikt kunnen zijn bij een weefgetouw (Fred de Warrimont, 12 februari 2003).

2e reactie: De bovenste Romeinse munt is van keizer Constantius (er staat duidelijk links van de kop CONSTAN en rechts TIVS) Voor zover ik zijn kop vergelijk met de munten die ik zelf heb, is het de keizer Flavius Julius Constantius II, die regeerde van 324 tot 361.   De onderste is omstreeks dezelfde tijd, te zien aan de krijgstooi van de keizer.
Ik vind zelf veel loden gewichten. Ze werden vroeger altijd gebruikt voor weegschalen, ook op het land, bijvoorbeeld bij kersenplukkers. Kijk eens of er stukjes zijn aangesmolten of juist afgehaald, dan is het meestal een gewicht. Het kan ook een schietlood zijn, gebruikt voor de bouw. Vooral op hellingen nuttig lijkt me! (Henk Ruijsch, Amsterdam, 23 mei 2003). 

3e reactie: dat loden gewichtje is een zogenaamd 'steelyard weight'. Dit is een romeins exemplaar, het meest eenvoudige model (in lood, kegelvormig). Je had ze in alle maten en vormen, tot bronzen beeldjes toe. Ikzelf vond er een drietal, waarvan eentje nog een ijzeren  oogje heeft (dit roest normaal weg in de grond). (H. Vander Meeren, 24 augustus 2004)

Een 'steelyard weight' is het contragewichtje van een Romeinse balans of unster. Aan de ene kant van de balans hangt een schaaltje waarop het te wegen materiaal kan gelegd worden, en aan de andere kant, aan een lange steel hangt het contragewichtje. Aan de hand van de plaats op de steel, kan men het gewicht bepalen:

Het Romeinse gewichtsysteem hanteerde echter een twaalftallig stelsel. De lodel kegel die 130 gram weegt past hier niet zo goed in, want dat zou komen op 4,76 unciae

4e reactie: het loden gewichtje kan een onderdeel zijn van een groma, een landmeetkundig intstrument: een houten kruis met gewichten eraan (J. Mulder, 25 maart 2005). Dit gaf bouwers de mogelijkheid rechte lijnen en hoeken te creëren. Het werd meestal gebruikt om kruisingen te construeren.